HIGIENA GŁOSU, CZYLI JAK DBAĆ O GŁOS?
Głos ludzki to bardzo delikatny instrument. Dlatego – jeśli chcesz, aby służył Ci przez długie lata – warto o niego zadbać. Jak to zrobić? Czego unikać w pracy głosem? Poznaj kilka podstawowych zasad higieny głosu ludzkiego, czyli dobrych praktyk, które pomogą Ci uniknąć chorób głosu i zapewnią bezpieczeństwo głosowe. Zaczynamy!
Zanim jednak powiem Ci o konkretnych sposobach i zasadach dbania o głos, to najpierw warto dowiedzieć się…
JAK POWSTAJE LUDZKI GŁOS?
Zastanawiałeś się kiedyś, skąd bierze się ludzki głos? Jak powstaje? Jeśli przeczytałeś powyższy tytuł, na pewno domyślasz się, że tematem tego wpisu nie jest lekcja biologii. Poza tym nie jestem biologiem.
Niemniej, warto wiedzieć, że głos ludzki jest wytwarzany przez narząd głosu i powstaje dzięki strumieniowi powietrza wydychanego z płuc. Powietrze to trafia do tchawicy, a następnie do narządu głosu, który składa się między innymi z krtani.
Ta ostatnia łączy tchawicę z gardłem. W krtani znajduje się głośnia (tak, słowo „głos” jest tutaj rdzeniem. Być może pamiętasz to słowo z lekcji języka polskiego?) oraz fałdy głosowe.
Następnie wewnątrz krtani dochodzi do tworzenia dźwięku, czyli procesu fonacji (gr. phonema – głos). Strumień powietrza natrafia tu na fałdy głosowe, niepoprawnie nazywane strunami, po czym uderza w nie, wprawiając w drganie. Ostatnimi etapami powstawania głosu są artykulacja (kształtowanie dźwięków mowy ludzkiej) i rezonans, do których dochodzi w gardle, jamie ustnej i nosowej.
Taki skrótowy i bardzo uproszczony opis procesu powstawania głosu ludzkiego powinien nam wystarczyć za wstęp do naszego głównego tematu, czyli higieny głosu.
No dobrze, ale co z tą higieną głosu? Jak dbać o głos? Spokojnie, nie zapomniałem.
Głos jest bardzo istotnym elementem w życiu każdego człowieka (jak nas słyszą, tak nas piszą) i niezbędnym narzędziem pracy nauczyciela, prezentera radiowego, wokalisty (mowa i śpiew to dwa rodzaje tej samej czynności), polityka, rzecznika prasowego, vlogera, przedstawiciela handlowego i wielu innych osób, które bez trudu mógłbyś teraz wymienić.
Dodajmy, że narzędziem (instrumentem, sięgając do języka muzyki) bardzo delikatnym i podlegającym czynnikom zewnętrznym, jak i wewnętrznym.
Co zrobić z rękami podczas wystąpienia publicznego? Sprawdź!
NIE NARAŻAJ SWOJEGO GŁOSU NA GWAŁTOWNE ZMIANY TEMPERATUR
W tej pierwszej grupie znajdują się między innymi warunki atmosferyczne. Potrafisz grać na gitarze lub innym instrumencie strunowym? Jeśli tak, to na pewno wiesz, że struny gitary rozstrajają się w wysokich i niskich temperaturach. Z głosem ludzkim jest podobnie.
Krtań i gardło nie lubią dużych i gwałtownych zmian temperatur. Dlatego staraj się nie pić bardzo zimnych i bardzo ciepłych napojów. Przykład? Zimny napój wypity w upalny dzień, woda prosto z lodówki lub lody zjedzone w samym środku gorącego lata. No i może jeszcze jeden przykład – wyjście z klimatyzowanego samochodu lub pomieszczenia wprost na mróz.
Jeśli pracujesz głosem i nie chcesz doświadczać jego niedyspozycji (chrypka, załamania głosu, częste odchrząkiwanie, znikający głos, infekcja gardła lub krtani), to warto, abyś unikał przytoczonych tutaj, złych praktyk.
KAWA, ALKOHOL, PAPIEROSY – WROGOWIE TWOJEGO GŁOSU
Skoro już jesteśmy przy zgubnych nawykach, nie możemy nie wspomnieć o używkach. Mam tu na myśli alkohol i papierosy, które wysuszają śluzówkę jamy ustnej. Tym samym stopniowo niszczą Twoją krtań i fałdy głosowe.
Warto wiedzieć, że podobny efekt (wysuszania) wywołuje również kawa, która pita w nadmiarze też będzie szkodliwa dla głosu. Jeśli nie potrafisz zrezygnować z kawy i wyżej wymienionych używek, staraj się ich nie nadużywać. Twój głos będzie Ci za to wdzięczny.
Jeśli szukasz „wspomagacza” i środka nawilżającego wysuszone gardło, warto sięgnąć po witaminę A+E w postaci sprayu lub tabletek. Takie kapsułki z oleistą cieczą w środku bez trudu kupisz w aptece.
Na rynku dostępne są również preparaty nawilżające w sprayu (część z nich przeciwdziała też niektórym infekcjom górnych dróg oddechowych) lub w postaci tabletek do ssania. W tym ostatnim przypadku warto sięgnąć po pastylki oparte na bazie porostu islandzkiego.
ZADBAJ O JAKOŚĆ I ODPOWIEDNIĄ LICZBĘ GODZIN SWOJEGO SNU
Podczas rozmowy na temat higieny ludzkiego głosu, nie możemy nie wspomnieć o śnie, który jest największym sprzymierzeńcem Twojego głosu. Zasada jest prosta: zmęczone ciało = zmęczony głos.
Jeśli pracujesz głosem, koniecznie zadbaj o jakość swojego snu. Staraj się wstawać i kłaść o tej samej porze. Tuż przed snem postaraj się: nie objadać, nie sprawdzać służbowej poczty, nie scrollować tablicy w mediach społecznościowych i nie pić alkoholu. Przed położeniem się do łóżka wywietrz sypialnię i zadbaj o odpowiednią temperaturę. WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) zaleca, aby w pomieszczeniu, w którym śpimy, temperatura nie przekraczała 18 stopni Celsjusza.
I jeszcze jedno. W kontekście higieny ludzkiego głosu można też z całą pewnością napisać, że wytrenowany, zdrowy i sprawny organizm lepiej poradzi sobie z wysiłkiem. A takim bez wątpienia jest praca głosem.
TRENUJ SWÓJ GŁOS. RÓB TO REGULARNIE I ŚWIADOMIE
Zostańmy przy kwestiach treningu, gdyż potrzebuje go nie tylko Twoje ciało, ale również Twój głos. Staraj się ćwiczyć regularnie, uczciwie i świadomie. Najlepiej kilka razy w tygodniu po 10-15 minut dziennie.
Jeśli nie wiesz, jak ćwiczyć i jak rozgrzać swój głos przed wystąpieniem publicznym, skontaktuj się ze mną. Chętnie Ci pomogę!
W obszarze szkolenia i higieny głosu jest też praca nad kontrolowaniem strumienia wydychanego powietrza, który ma wpływ między innymi na moc Twojego głosu. Uwaga, ważne. Nigdy nie forsuj swojego głosu i każdorazowo pamiętaj o rozgrzewce aparatu mowy i głosu. Po kilku godzinach mówienia pozwól swojemu głosowi odpocząć. Najlepszym sposobem będzie… milczenie.
Dobrym pomysłem na oszczędzanie zmęczonego głosu NIE będzie mówienie szeptem. Dlaczego? Mówienie szeptem wymaga większej ilości powietrza, co z kolei obciąża i męczy fałdy głosowe. Dlatego raz jeszcze powtórzę. Na zmęczony głos najlepsze jest milczenie.
PRACUJESZ GŁOSEM? ZADBAJ O ODPOWIEDNIE NAWODNIENIE ORGANIZMU
No i wreszcie last but not least. Na koniec tego wpisu pozostawiłem ostatnią i jedną z najważniejszych wskazówek. Jeśli chcesz, aby Twój głos służył Ci przez długie lata, zaprzyjaźnij się z wodą!
Tak, wodą – najlepiej niegazowaną, w temperaturze pokojowej i w dużej ilości.
Dlaczego woda jest tak ważna dla osób pracujących głosem? Zacznijmy od tego, że dzięki wodzie zachodzą reakcje chemiczne, które pozwalają Ci zachować kondycję fizyczną i psychiczną.
Odwodnienie organizmu negatywnie wpływa nie tylko na fizjologię, ale także na bezpieczeństwo tworzenia głosu. Oprócz tego przyczynia się do szybszego męczenia się głosu i może wywoływać niedyspozycje takie jak chrypka i konieczność odchrząkiwania.
No i wreszcie nasze fałdy głosowe do sprawnego funkcjonowania też potrzebują odpowiedniego nawodnienia. Dobrym nawykiem jest pić wodę wcześniej – po przebudzeniu, w ciągu dnia, a nie tylko w trakcie lub tuż przed wystąpieniem publicznym.
Ile wody dziennie powinniśmy wypić? Przyjmuje się, że jest to od 2 do 4 litrów, w zależności od pory roku, przemiany materii i mniej lub bardziej aktywnego trybu życia.
Szybka porada. Wypij szklankę letniej wody z cytryną i miodem od razu po przebudzeniu i zrób z tego nawyk. Dlaczego? Organizm po całej nocy snu jest odwodniony, a śluzówka krtani, fałdy głosowe i gardło wysuszone.
Podczas wystąpienia miej pod ręką szklankę wody, gdyż Twoje fałdy głosowe potrzebują do pracy regularnego nawilżania.
Pamiętaj o wodzie. Twój głos (i cały organizm) będzie Ci za to wdzięczny!
PODSUMOWANIE
Jak widzisz, dbanie o głos nie jest ani bardzo trudne, ani też wyjątkowo skomplikowane, a już na pewno nie wymaga znajomości magicznych sztuczek. Najważniejsze są, jak zawsze w przypadku rozwoju osobistego i zmiany naszych nawyków, systematyczność, dyscyplina i ciężka praca. Bez tej ostatniej kołacze nie powstaną. Wiadomo.
Poniżej znajdziesz jeszcze krótkie podsumowanie, czyli najważniejsze (bo jest ich więcej) zasady higieny głosu ludzkiego zebrane w punktach. Oto one.
NAJWAŻNIEJSZE ZASADY HIGIENY GŁOSU LUDZKIEGO
1. Na narażaj głosu na gwałtowne zmiany temperatur;
2. Zrezygnuj z papierosów. Nie nadużywaj kawy i alkoholu;
3. Wysypiaj się. Zadbaj o jakość i odpowiednią liczbę godzin snu;
4. Pamiętaj o systematycznym treningu swojego ciała;
5. Trenuj głos. Rób to uczciwie, regularnie i świadomie;
6. Pij dużo wody, najlepiej niegazowanej i w temperaturze pokojowej.
To tyle na dziś. Trzymam za Ciebie kciuki i życzę Ci powodzenia w zmianie nawyków związanych z dbaniem o głos!
Więcej porad na temat autoprezentacji i wystąpień publicznych znajdziesz na moim kanale na YouTubie.
A jeśli chcesz porozmawiać o pracy głosem lub stacjonarnym szkoleniu z wystąpień publicznych i skutecznej komunikacji, napisz lub zadzwoń.
Nie jesteś z Bydgoszczy? Jest na to sposób. Prowadzę również konsultacje online z zakresu dykcji i autoprezentacji, więc odległość i miejsce zamieszkania nie mają w tym przypadku znaczenia.
SPRAWDŹ PODOBNE WPISY NA BLOGU
Jak zrobić dobre pierwsze wrażenie?
5 zasad udanego wystąpienia publicznego
Sześć prostych kroków do lepszego wideo!